Als je blijft vechten, kom je er niet uit

Interview met Naomi Velissariou door Nathalie Hartjes

Naomi Velissariou maakt er geen geheim van dat ze de afgelopen 14 maanden kampt(e) met burn-out. Wie bekend is met haar werk ziet direct de indringende, zeer fysieke en schurende performances voor zich. Naomi heeft een buitengemeen talent onzekerheid te scheppen over waar haar rol begint en zijzelf ophoudt. Dit krijgt een nieuwe dimensie in HARDKOOR, een theatraal concert waarin een alleenstaande moeder en kunstenaar het ´normale´ leven een halt toeroept om uit te zoeken waarom zij in crisis is beland.

Crisis

“Die crisis is er voor mij een op alle niveaus, maar in de eerste plaats is het een fysieke crisis. Want je lichaam houdt er gewoon mee op. Wanneer je eenmaal toegeeft aan je burnout, dan kún je niet meer opstaan. De eerste maanden sliep ik 14 uur per dag. En ik was nog steeds moe. Ik kon letterlijk niets. Ik voelde grote verontwaardiging over het feit dat burn-out niet als fysieke aandoening erkend wordt, dat het als een soort vaag mentaal probleem wordt afgedaan. Je mag wel met een diagnose naar huis – maar vervolgens is er geen behandeling. Ik hoorde vaak van mensen ‘Wat goed dat je dat doet, dat je die rust neemt’, als of het een keuze was, maar ik kon niet meer opstaan.”

Afpellen

“Als je eenmaal aan je vermoeidheid hebt toegegeven, begint het helingsproces. Je gaat laag per laag afpellen: je stopt met werken, je schrapt je sociale leven, je probeert met je vermoeide hoofd te achterhalen wat de stressoren in je leven zijn: waar woon ik? hoe breng ik mijn tijd door? hoe zit het met mijn relaties? En dan: waaróm krijg ik hier stress van? wat zijn de onderliggende coping mechanismen die me angstig maken en op welke jeugdtrauma’s zijn die dan weer gebaseerd? En uiteindelijk kom je weer uit waar je begonnen was: je lichaam. Hoe je daar in het verleden mee bent omgegaan en hoe je ermee moet leren omgaan om het weer aan de praat te krijgen.”

In HARDKOOR neemt Naomi ons op sleeptouw langs allerlei denkbeelden, intern en extern, die tot haar crisis leidden. De professionele, maatschappelijke, en persoonlijke verwachtingen waaraan een mens denkt te moeten voldoen, en de twijfel en zelfkritiek die dat zaait, krijgt vorm in teksten zoals “I wanted to write a song called Maybe, but I wasn’t really sure about it. (so instead I wrote a song called Happy Family)”, waarin het personage zichzelf net zo vilein de maat neemt als haar omgeving. “Ik kwam erachter hoeveel eisen ik aan mezelf stel: ik moet een succesvol kunstenaar zijn, een goede moeder, ik moet dun zijn, slim, geëngageerd, een internationale carrière willen en veel tijd doorbrengen met mijn kind. In de stilstand van de burn-out vielen alle schotten weg, tussen mijn kunstenaarschap, mijn moeder-zijn, mijn mens-zijn - ik was gewoon. Dat was heel bevrijdend. Alleen jammer dat ik geen energie had.”

Rantsoen

“Ik kwam tot de conclusie dat ik minstens de helft van die eisen moest laten varen, als ik mijn energie terug wilde krijgen. Een deel van die eisen komt van mijn inner critic, een soort geïnternaliseerde recensent die de hele tijd oordeelt of ik geslaagd ben in de opzet van mijn leven. Maar een deel zijn ook reële systeemeisen, bijvoorbeeld de financiële straf die je krijgt van de belastingdienst als je er een alternatieve gezinsvorm op nahoudt. Beantwoorden aan die eisen kost veel mentale kracht. De crisis maakte het heel helder, het is alsof je een portemonnee hebt met vijf munten en daar moet je het die dag mee doen. Als een Instapost ofworkout je vier munten kost, maar je moet ook je kind naar school brengen, voor eten zorgen en het weer ophalen… dan is je keuze snel gemaakt. Mijn energierantsoen leerde me to pick my battles. Dat wil niet zeggen dat ik die dingen nooit meer ga doen, maar als ik nu een Insta-post maak, dan bestel ik die avond thuisbezorgd.”

Reis

HARDKOOR is geen voorstelling over burn-out, het is een kunstwerk dat tijdens mijn burn-out gemaakt en getoond wordt. Je bent als publiek getuige van dat proces waarin ik lagen afpel en tegen blindspots aanloop, in mezelf en in de maatschappij. Ik toon en zeg in mijn werk vaak dingen waar ik me voor schaam, waarvan ik niet wil dat iemand ze weet. Die dingen uitvergroten en ruimte geven, werkt voor mij empowerend. En hopelijk ook voor het publiek. Ik probeer in de voorstelling onder dat veroordelende stemmetje uit te komen. Om met liefde naar mezelf en mijn medemens te kijken. Én naar het systeem, waar ik me door verzwolgen en uitgestoten voelde. Want als ik blijf vechten, dan kom ik er niet uit. Door mijn ervaring in deze vorm te gieten, hoop ik het publiek voor een avond mee te zuigen in der rollercoaster van mijn burn-out, om er samen met hen weer uit te kruipen.”

Het is een reis die Naomi inmiddels voor een goed deel achter zich heeft liggen. “Als ik de demo beluister, hoor ik hoe moe en boos ik in het begin was. Dat is onderdeel van mijn personage geworden, maar ik sta nu ergens anders. Ik heb er inmiddels veel lol in om met dit materiaal een show te maken. Ik ben gezegend met een huis als Theater Utrecht, dat mij de ruimte geeft om in alle rust aan mijn show te werken. En ik werk met een gouden team, met sound designers en muzikanten als Joost Maaskant, Frank Wienk en Jens Bouttery, die van mijn verhaal meedogenloze muziek maken. De zang van het Nederlands Kamerkoor is pure schoonheid. De installatie van Boris Acket is een kunstwerk op zich en in de kleren van Maison the Faux lijkt iedereen een fashion icon. Feestelijker dan dat kan ik mijn burnout niet maken.”

door Nathalie Hartjes - Hier vindt je het interview op de website van Holland Festival

HARDKOOR is te zien op 13, 14 en 15 juni op Holland Festival in Amsterdam en tourt vanaf 2025 door heel Nederland.